اصول امنیت زیستی در پرورش طیور صنعتی (قسمت سوم)

 در پرورش صنعت طیور، تأمین روشنایی از نظر شدت، مدت و یکنواختی در قسمتهای مختلف سالن اهمیت بسیار دارد. به ویژه در طیور تخم‌گذار و مادر که نور به عنوان فاکتور محیطی بسیار مهم در دستیابی به نتیجه بهتر مؤثر است و باید به طور منظم و به دقت کنترل شود. در طیور تخم‌گذار و مادر، نور برای ایجاد بلوغ جنسی پرندگان، فعالیت تخم‌گذاری و … اهمیت دارد. اما در طیور گوشتی نقش روشنایی تنها به امکان دریافت دان و آب محدود می شود و در عمل تأمین میزان کمی از نور که چنین امکانی برای آنها فراهم کند، کافی است ولی یک نواختی نور در سراسر سالن اهمیت دارد. شدت و مدت نور، کم یا زیادی هر دو، موجب پدید آمدن مشکلاتی در گله می شوند، به طوری که نور زیاد سبب افزایش تحریک و فعالیت پرنده شده و درنتیجه آن گرد و غبار زیادی در سالن تولید می شود. این گرد و غبار وارد مجاری تنفسی و آلوئول ها می شود و جدار آنها را تخریب می کند، پرنده نیز با کمبود اکسیژن روبرو می شود و به دنبال آن، ناراحتی های تنفسی بروز می کند.

همچنین، افزایش کانیبالیسم، تنش، حساسیت بیشتر به تنش های گرمایی و هزینه بالا از عوارض زیادی شدت نور است. از سوی دیگر، کاهش طول مدت نوردهی در دوران رشد باعث به تعویق افتادن سن بلوغ پولت می شود. جهت آشنایی با نحوه کنترل نور و مسائل مربوط به این موضوع کتابچه راهنمای هر نژاد باید مطالعه شود.

تراشه درخت کاج	در نواحی که تأمین بستر محدودیت داشته و یا مستلزم صرف هزینه زیاد است، کاربرد دارد.
تراشــه چــوب جنگلی	اغلب این ماده دارای رطوبت زیادی بوده و مستعد به رشد قارچ و آلودگی در شرایط نگهداری نامناسب در مدت زمان طولانی پیش از شروع پرورش است.
خرده هــای چوب جنگلی (سخت)	با موفقیت به کاررفته اند اما درصورتی که خیلی مرطوب باشــد، احتمال بروز تاول های سینه ای در پرنده وجود دارد.
پوسته خارجی دانه برنج (شلتوک)	در مقایسه با سایر مواد از نظر هزینه، ماده ای مناسب برای بستر است. البته جوجه های جوان ممکن است از آن تغذیه کنند (مشکل چندان جدی محسوب نمی شود).
پوشــش خارجی دانه بادام زمینی	ماده ای ارزان قیمت به ویژه در نواحی کشــت این گیاه اســت. امکان کلوخه ای شدن آن وجود دارد اما با مدیریت مناسب می توان این مشکل را برطرف کرد. مستعد به رشد قارچ و بروز آسپرژیلوزیس است.
غــلاف خردشــده بلال ذرت	به طور محدود در دسترس است. احتمال بروز تاول های سینه ای در پرنده وجود دارد.
ماسه	قابلیت استفاده طولانی دارد. با تراشه های درخت کاج قابل رقابت است. در طول فصل سرما و نگهداری مشــکلاتی را به همراه دارد. برای اطمینان از خشــک شــدن کامل آن به تهویه طولانی قبل از شــروع پرورش نیاز است.
خرده هــای کاه و علوفه ذرت	امکان کلوخه شدن دارند. مستعد به رشد قارچ هستند.
ضایعــات صنایــع کاغذسازی	در شرایط تجاری و تحقیقاتی کاربرد دارند. با اعمال مدیریت میتوان از ایجاد کلوخه در بستر جلوگیری کرد.

رعایت شرایط و زیر ساخت های لازم جهت اجرای برنامه های امنیت زیستی: سالن ها باید به شکلی طراحی شوند که رعایت اقدامات مربوط به امنیت زیستی و اعمال روش های مدیریتی صحیح برای برقرار ساختن محیطی بهداشتی با بازدهی بالا امکان پذیر باشد. برای رسیدن به این منظور توصیه هایی را می توان پیشنهاد کرد که به برخی از آنها به طور خلاصه اشاره می شود:

 در ابتدای مبادی ورودی مرغداری، دفتر اداری و سرویس های بهداشتی، حوضچه های شستشو و اتاق مناسب جهت ضدعفونی کردن اقلام مورد نیاز واحد در نظر گرفته شود. فاصله بین سالن ها بین 10 – 15  متر و فاصله سالن ها از حصار اطراف حداقل به اندازه عرض سالن ها بیش از 12 متر باشد. احداث محل توقف خودروها در خارج از محوطه مرغداری به منظور جلوگیری از ورود خودروهای متفرقه ضروری است. سطوح داخلی و خارجی تمام سالن ها و تأسیسات باید قابل شستشو و ضدعفونی کردن و تا ارتفاع مناسبی قابل شعله دادن باشد.

محوطه اطراف سالن های پرورش تا شعاع 1-2 متری باید قابل شستشو و ضدعفونی کردن و شعله دادن باشد. محوطه مرغداری باید فاقد نقاط کور و غیرقابل‌کنترل باشد و از هرگونه تأسیسات اضافی و ضایعات (وسایل فرسوده و مستعمل) عاری باشد. مرغداری باید دارای شبکه برق رسانی کافی جهت سالن ها و سایر تأسیسات باشد. ضمناً موتور برق اضطراری در واحدهایی که از شبکه های برق رسانی استفاده می کنند نیز باید در نظر گرفته شود. اتاق کالبد گشایی به تناسب ظرفیت هر مرغداری در محل مناسب و نزدیک به محل دفن تلفات، موجود و قابل شستشو و ضدعفونی کردن باشد. واحد مرغداری باید دارای منابع سوخت کافی و با ظرفیت مناسب باشد و منابع مذکور در جوار حصار مرغداری تعبیه شود، به‌گونه ای که جهت تخلیه سوخت نیازی به ورود وسایط نقلیه به داخل مرغداری نباشد.

دیوارها و سقف سالن های پرورشی باید دارای عایق‌ بندی مناسب باشد. با توجه به واقعیات وجود ساختار فضای پرورشی و نگهداری طیور، مرغداری ها به سه دسته طبقه ‌بندی می شوند:

دسته اول: مرغداری های که مطابق با شرایط تعیین شده و استاندارد ساخته شده اند و هیچ‌گونه مشکلی ندارند.

دسته دوم: مرغداری هایی که قابل اصلاح هستند.

دسته سوم: آن بخش از مرغداری هایی که به صورت غیرمجاز به منظور پرورش نیمچه گوشتی در نظر گرفته شده اند و قابل اصلاح نیستند.

بر این اساس، لازم است با توجه به ضوابط و دستورالعمل‌های موجود، مرغداری های قابل اصلاح ترمیم و به شرایط استاندارد نزدیک شوند. همچنین، مرغداری هایی که در دسته سوم قرار دارند باید بر طبق ضوابط و معیارهای سازمان دامپزشکی و معاونت بهبود تولیدات دام عمل کنند و در غیر این صورت امکان جلوگیری از فعالیت آنها توسط ارگانهای ذی ربط وجود دارد.

وضعیت بستر:

بستر و وضعیت آن در سالن های پرورش طیور از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بستر تهیه شده باید ضمن فراهم کردن جایگاهی راحت برای پرندگان، کیفیت خوبی داشته، خشک، نرم و بدون خاک، گرد و غبار و ذرات محرک و برنده باشد. جنس و نوع بستر نباید منجر به نقص، ایجاد ضایعه و بیماری در اندام ها و قسمت های مختلف بدن پرنده مانند ایجاد ضایعات پوستی در ماهیچه سینه و پاها شود. انواع معمول بستر عبارتند از: تراشه چوب (پوشال)، کاه، سبوس برنج، خرده های ذرت، خاک اره و ماسه که در ایران عمدتا از پوشال چوب استفاده می شود.

یک بستر خوب باید در درجه اول عاری از آلودگی های ظاهری باشد، مانند کپک و مواد اضافی. بستر در اثر عوامل مختلفی خیس و اصطالحاً کلوخه می شود که ازجمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. تعداد بیش از حد پرنده در واحد سطح.
2. متعادل نبودن درجه حرارت، تهویه و رطوبت سالن.
3. وجود چربی ها و نمک در جیره غذایی به میزان بیش از حد توصیه شده
4. برخی بیماری ها مانند کوکسیدیوز، گامبورو و …

خیس بودن بستر زمینه بروز بیماری های زیادی همچون بیماری مزمن تنفسی، کلی سایلوز، آنتریت، اختالالت گوارشی و مشکلات اندام های حرکتی، کاهش رشد و افت کیفیت لاشه را فراهم می آورد. همچنین، منجر به رشد و تکثیر عوامل قارچی ازجمله آسپرژیلوس فومیگاتوس می شود و هاگ به صورت آئروسل و ذرات معلق در هوا پرندگان را آلوده می کند و موجب التهاب نای، عفونت های ریوی، تورم کیسه های هوایی می شود. همچنین احتمال رشد انگل‌های گوارشی نیز یکی دیگر از مشکلات اصلی افزایش رطوبت بستر است. لازم به یادآوری است که وجود یک مدیریت کارآمد در فراهم آوردن بستر مناسب و کنترل آب و هوای سالن تأثیر بسیار زیادی در سلامت پرندگان و درنتیجه بهره وری بیشتر دارد.

پی نوشت ها:

1. Biosecurity
2. Aspergillus Fumigatus

منبع: مجله کشت و صنعت